Chứng Amidan mũi-hầu
1) Amidan mũi-hầu (nasopharyngeal tonsils) là amidan nằm phía sau mũi, phần trên của hầu (pharynx). Lúc chúng ta há miệng ra to, hai cục thịt dư chúng ta thấy nằm hai bên họng là palatine tonsils.
Viêm tái hồi có thể làm amidan sưng to (hypertrophy), chảy mũi kinh niên, nghẹt mũi, nuốt đau, đờm trong họng, hơi thở hôi. Nếu bác sĩ TMH định bịnh chính xác là viêm amidan mũi, cho thuốc mà không khỏi, có thể vi trùng kháng những thuốc đó. Nếu dùng, penicillin thường không khỏi, bs có thể dùng những kháng sinh khác như loại cephalosporin, Augmentin (amoxicillin +clavulanate), macrolide (như azithromycin, biaxin); những thuốc này có thể hữu hiệu hơn đối với những vi trùng như H. flu (Hemophilus influenza), Staphylococcus. Nếu bs thấy cần, thì quyết định giải phẩu, nạo lấy amidan mũi ra.
Biến chứng của giải phẫu;
(1) Chết phần lớn do chảy máu, trong khi mổ hoặc sau khi mổ, tai nạn do thuốc mê. (1 trường hợp trong 15.000-30000 vụ mổ)
(2) Mất nước vì không ăn uống đủ sau khi mổ, sưng họng, hầu sau khi mổ.
(3) Velo-pharyngeal insufficiency (VPI): sau khi mổ, vòm miệng không đóng chặt được nữa, hơi trong miệng cứ thoát lên mũi, nên giọng mũi nhiều (hypernasal speech).(1/1.500-3000)
(4) Các tai nạn khác rất hiếm như trật xương sống cỗ (atlanto –axial subluxation), gãy xương hàm. BS giải phẫu cần khám bn kỹ lưỡng trước khi mổ, nhất là trẻ em, xem có những chứng thần kinh, cơ (neuromuscular disorders) hay không.
2) Đá amiđan (tonsillolith) (lith có nghĩa là đá, cần phân biệt với chữ tonsillitis=viêm amiđan): trong amidan, có những hang hốc nhỏ (crypts), đàm nhớt, thức ăn, chất vôi trong nước miếng, tế bào chết bám vào đó, đọng lại thành một cục trắng nhợt, vàng, lớn bằng đầu đủa, hiếm khi bằng đầu ngón tay, gây khó thở. Đá amidan hôi, vì những vi trùng đặc biệt mọc trong đó, tiêu thụ các chất dơ bẩn và thải ra các khí hôi. Thỉnh thoảng, bịnh nhân khạc ra một cục trắng cưng cứng, hôi thúi. Ngay bs cũng có thể định bịnh sai là bịnh nhân khạc ra thức ăn trào ngược từ bao tử lên, và không để ý đến đá amađan. Thường bs khuyên bịnh nhân ấn nhẹ lên amiđan, (đừng đè mạnh) để khươi nó ra. Một số bs khuyên dùng mouthwash (loại không có alcool) để súc miệng, và dùng Waterpick (máy xịt nước để rửa răng miệng) xịt thẳng vào đá kẹt trong amiđan làm cho nó bật ra. Biện pháp cuối cùng là giải phẩu cắt amidan.
Tuy nhiên nên chú ý, môt số nghiên cứu cho rằng đá amiđan chỉ là yếu tố phụ làm hơi thở hôi (halitosis), điều cần chú ý là sức khoẻ của Răng hư (tooth cavities), thức ăn dính vào, vi trùng mọc trong đó nhất là nướu răng (periodontal disease) (thức ăn đọng trong túi nhỏ, thúi và vi trùng mọc trong các túi đó, cần dùng floss sau khi ăn hoặc waterpick để rửa chân răng) và lớp bợn đóng trên lưỡi (tongue coating).
Bs cho thính giả ngậm prevacid, có thể là để chữa tràn dịch thực quản bao tử (GERD), trào dịch cũng có thể làm đau họng kinh niên, hư răng, và gây chứng bàn vừa rồi.
Bác sĩ Hồ văn Hiền.
