Bệnh gút (gout) là một bệnh lý mạn tính liên quan đến sự tích tụ axit uric trong máu, gây viêm khớp và các cơn đau dữ dội. Hiện nay, không có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn bệnh gút, nhưng có thể kiểm soát hiệu quả các triệu chứng, ngăn ngừa tái phát và cải thiện chất lượng cuộc sống thông qua điều trị y khoa, thay đổi lối sống và các biện pháp hỗ trợ tại nhà. Dưới đây là các cách tiếp cận phổ biến và hiệu quả:
1. Điều trị bằng thuốc
Việc sử dụng thuốc cần tuân theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm:
- Thuốc điều trị cơn gút cấp:
- Colchicine: Giảm đau và kháng viêm trong cơn gút cấp, thường dùng trong 12-24 giờ sau khi cơn đau khởi phát (liều thông thường: 1mg/ngày).
- NSAIDs (thuốc chống viêm không steroid): Như ibuprofen, naproxen giúp giảm đau và sưng.
- Corticosteroid: Dùng trong trường hợp không đáp ứng với Colchicine hoặc NSAIDs, nhưng chỉ sử dụng ngắn hạn với liều thấp do nguy cơ tác dụng phụ.
- Thuốc giảm axit uric máu (dùng lâu dài):
- Allopurinol hoặc Febuxostat: Ức chế tổng hợp axit uric.
- Probenecid: Tăng thải axit uric qua thận.
- Pegloticase: Chuyển hóa axit uric (thường dùng trong trường hợp nặng).
- Lesinurad: Ức chế tái hấp thu axit uric.
- Lưu ý: Không bắt đầu thuốc hạ axit uric trong cơn gút cấp nếu chưa dùng trước đó, nhưng tiếp tục dùng nếu đã sử dụng thường xuyên.
- Thuốc hỗ trợ khác:
- Natri bicarbonat: Kiềm hóa nước tiểu để tăng đào thải axit uric.
- Thuốc an thần nhẹ (như Valium) trong một số trường hợp để giảm căng thẳng.
- Cảnh báo: Tự ý dùng thuốc có thể gây tác dụng phụ nguy hiểm (ví dụ: Allopurinol có thể gây phản ứng da nghiêm trọng). Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.
2. Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống
Chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh gút và ngăn ngừa tái phát:
- Hạn chế thực phẩm giàu purin:
- Tránh: Thịt đỏ, nội tạng (gan, thận), hải sản (tôm, cua, cá mòi), nấm, bia, rượu, nước ngọt có đường fructose.
- Hạn chế: Thịt trắng (gà, cá) không quá 150g/ngày.
- Tăng cường thực phẩm hỗ trợ:
- Đậu xanh: Giàu chất xơ, tính mát, giúp giảm hấp thu purin và đào thải axit uric. Nấu cháo đậu xanh ăn hàng ngày.
- Quả anh đào (cherry): Chứa anthocyanins, giảm viêm và nguy cơ cơn gút cấp tới 35-75% khi ăn 10 quả/ngày hoặc kết hợp với Allopurinol.
- Cà phê: Chứa polyphenol và cafein, ức chế enzyme xanthine oxidase, giúp giảm axit uric. Uống điều độ.
- Cần tây: Giảm đau và axit uric, có thể ép nước uống hoặc dùng trong bữa ăn.
- Chuối: Giàu kali và vitamin B6, hỗ trợ giảm axit uric.
- Uống đủ nước:
- Uống 2-2,5 lít nước/ngày, ưu tiên nước khoáng kiềm để tăng đào thải axit uric qua thận. Một nghiên cứu cho thấy uống 5-8 cốc nước (250ml/cốc) trong 24 giờ giảm nguy cơ cơn gút cấp.
- Kiểm soát cân nặng:
- Béo phì làm tăng nguy cơ gút. Duy trì BMI hợp lý (18.5-23) để giảm áp lực lên khớp và cải thiện chuyển hóa.
- Hạn chế rượu bia và căng thẳng:
- Rượu bia, đặc biệt là bia, làm tăng axit uric. Tránh căng thẳng vì nó có thể kích hoạt cơn gút cấp.
3. Phương pháp dân gian hỗ trợ tại nhà
Các biện pháp dân gian không thay thế thuốc nhưng có thể hỗ trợ giảm triệu chứng và axit uric:
- Lá tía tô:
- Chứa tinh dầu ức chế enzyme xanthine oxidase, giảm axit uric và viêm.
- Cách dùng:
- Sắc 50g lá tươi với 1-2 lít nước, uống thay nước lọc.
- Giã nát lá, đắp lên khớp đau, rửa sạch sau 30 phút.
- Ăn sống như rau hoặc làm gia vị.
- Lá lốt:
- Kháng viêm, giảm đau. Sắc uống hoặc ngâm chân với nước lá lốt ấm (15-20 phút trước khi ngủ).
- Lá vối:
- Thanh nhiệt, giải độc, giảm viêm. Sắc 3-5 lá với 2 lít nước, uống trong 1-2 tháng.
- Lá trầu không và nước dừa:
- Lá trầu không kháng viêm, kết hợp nước dừa giúp đào thải axit uric. Ngâm 100g lá trầu tươi thái nhỏ trong nước dừa xiêm, uống trước ăn sáng trong 1 tháng.
- Cây dâm bụt:
- Đắp lá lên khớp đau hoặc sắc nước uống để giảm viêm.
- Cây tầm ma hoặc bồ công anh:
- Giảm viêm và axit uric. Pha trà từ 1-2 thìa cà phê cây tầm ma khô, uống tối đa 3 cốc/ngày.
- Chườm lạnh:
- Dùng túi đá bọc khăn, chườm lên khớp đau 15-20 phút, 2-3 lần/ngày để giảm sưng và viêm.
- Ngâm chân nước ấm:
- Ngâm chân 20 phút mỗi tối để hòa tan tinh thể urat và giảm đau, đặc biệt hiệu quả với khớp ngón chân.
4. Tập thể dục và vận động
Tập luyện giúp kiểm soát cân nặng, tăng cường tuần hoàn máu và giảm axit uric:
- Đi bộ nhanh: Bắt đầu với quãng ngắn, tăng dần thời gian.
- Bơi lội: Giảm áp lực lên khớp, cải thiện tuần hoàn.
- Yoga: Tăng độ dẻo dai và giảm đau. Tư thế như nằm ngửa hoặc rắn hổ mang phù hợp cho người gút.
- Đạp xe: Tăng cường cơ bắp chân mà không gây căng thẳng cho khớp.
- Lưu ý: Tránh tập cường độ cao trong cơn gút cấp, chỉ tập nhẹ khi triệu chứng giảm.
5. Điều trị ngoại khoa (phẫu thuật)
- Chỉ định trong trường hợp nặng, như:
- Hạt tophi lớn gây biến dạng khớp, nhiễm trùng hoặc ảnh hưởng vận động.
- Tổn thương khớp nghiêm trọng cần thay khớp.
- Phẫu thuật thường kết hợp với thuốc hạ axit uric để ngăn tái phát.
6. Phác đồ ACR Hoa Kỳ
- Phác đồ của Hiệp hội Thấp khớp Hoa Kỳ (ACR) kết hợp điều trị nội khoa (thuốc hạ axit uric) và vật lý trị liệu, giúp kiểm soát cơn gút cấp và ngăn tái phát. Phương pháp này được đánh giá cao về hiệu quả và an toàn.
7. Phòng ngừa tái phát
- Thăm khám định kỳ: Kiểm tra nồng độ axit uric mỗi 6 tháng.
- Tránh yếu tố kích phát: Căng thẳng, chấn thương, thời tiết lạnh, hoặc thuốc làm tăng axit uric (như thuốc lợi tiểu, aspirin liều thấp).
- Kiểm soát bệnh lý liên quan: Suy thận, tiểu đường, cao huyết áp, tăng lipid máu.
Lưu ý quan trọng:
- Không tự ý điều trị: Các phương pháp dân gian chỉ hỗ trợ, không thay thế thuốc. Luôn tham khảo bác sĩ trước khi áp dụng.
- Kiên trì: Hiệu quả của các phương pháp tại nhà cần thời gian (1-2 tháng).
- Biến chứng nếu không điều trị:
- Hạt tophi: Gây hạn chế vận động, biến dạng khớp.
- Tổn thương khớp vĩnh viễn, tàn phế.
- Sỏi thận: Khoảng 20% bệnh nhân gút bị sỏi thận do tinh thể urat.
- Chẩn đoán chính xác: Xét nghiệm dịch khớp tìm tinh thể urat hoặc chẩn đoán hình ảnh là cần thiết để loại trừ các bệnh lý khác (như viêm khớp nhiễm trùng, giả gút).
Kết luận
Bệnh gút không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng với sự kết hợp giữa thuốc điều trị, chế độ ăn uống lành mạnh, vận động phù hợp và biện pháp dân gian hỗ trợ, bạn có thể kiểm soát bệnh hiệu quả, giảm 90-95% triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Nếu có dấu hiệu đau khớp hoặc nghi ngờ gút, hãy đến bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Nếu bạn cần thêm thông tin chi tiết, ví dụ như cách thực hiện cụ thể một bài thuốc dân gian hoặc liều lượng thuốc, hãy cho mình biết!
